बारावी भूगोल प्रात्य. 06 विदा सादरीकरण : विभाजित आयत आलेख Data Representation : Divided Bar Graphs

 

प्रात्यक्षिक क्र 06 विदा सादरीकरण : विभाजित आयत आलेख

 

उद्देश- दिलेली सांख्यिकीय माहिती ही विभाजित आयताव्दारे दर्शविणे.

उद्दिष्टे- 1 विभाजित आयताकृतीव्दारे दोनपेक्षा अधिक विविध भौगोलिक घटक त्यांच्या प्रमाणानुसार दर्शविण्यात येतात हे समजुन घेणे

2. आकृतीवरुन सांख्यिकीय माहितीचे विश्लेषण करणे.

उदा 01 खालील सांख्यिकीय माहिती विभाजित आयताच्या साहाय्याने दर्शवा.

फळे	क्षेत्र (हेक्टर)
आंबा	527147
फणस	1451
नारळ	26325
संत्री	168979
डाळिंब	33280
एकुण	757182

 

 

 

 

 

 

 

निष्कर्ष- प्रस्तृत विदेत राज्यात आंबा फळाचे पिकाखालील क्षेत्र (32% ) सर्वात जास्त असून, त्या खालोखाल संत्री फळाचे (33.32%)  पिकाखालील क्षेत्र आहे. नारळ व डांळीब फळांचे पिकाखालील क्षेत्र हे (3.48% व 4.40%) आहे. सर्वात कमी फणस फळाचे पिकाखालील क्षेत्र हे 0.19 % आहे.

 

 

 __________________________________________________________________________________________________________________________________

 

उदा. 2 

   एप्रिल 2019 मध्ये एका प्राणि संग्रालयास भेट देणाऱ्या विविध वयोगटातील लोकांची आकडेवारी खाली दिलेली आहे. या विदेच्या आधारे विभाजित आयत काढा आणि विदेचे विश्लेषण करा.

वयोगट	पर्यटकांची संख्या
0-5	150
5-10	200
10-15	150
15-20	125
20-40	100
40-50	50
50-60	50
60 पेक्षा जास्त वयाचे	50

 

 

 

निष्कर्ष-  एप्रिल 2019 मध्ये प्राणी संग्रालयास भेट देणाऱ्यात 5 ते 10 वयोगटातील बालकांची संख्या (200) जास्त आहे. तसेच 0 ते 5 व 10- 15 या वयोगटाचे भेट देणाऱ्यामध्ये प्रमाण सारखे 150 आहे. 15 – 40 वयोगटातील 225 लोकांनी प्राणी संग्रालयास भेटी दिलेल्या आहेत. तर 40 पेक्षा जास्त वयोगटातील भेट देणाऱ्या लोकांचे जवळ-जवळ  (50) सारखेच प्रमाण आहे.

‍

 ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

 

उदा. 3 

    खालील सारणी क्ष क्षेत्रात विविध तृतीय सेवांमध्ये गुंतलेल्या लोंकसख्ये विषयी माहिती दर्शविते विभाजित आयत काढा.

तृतीयक व्यवसाय	गुतलेली लोकसंख्या (%)
बॅकींग	20
वाहतूक	25
पर्यटन	10
किरकोळ व्यापार	22
घाऊक व्यापार	15
संदेश वहन	15
संदेश वहन	8

 

                      

निष्कर्ष-  प्रस्तृत विदेवरुन असे लक्षात येते की ‘क्ष’  तृतीय व्यवसायातील वाहतूक क्षेत्रात सर्वातजास्त लोकसंख्या गुंतलेली 25 %  आहे. तर बँकीग व किरकोळ व्यापार क्षेत्रात 20% व 22 % लोकसंख्या गुंतलेली आहे. घाऊक व्यापार क्षेत्रात 15% व पर्यटन क्षेत्रात 10% लोकसंख्या गुंतलेली आहे. तर सर्वात कमी लोकसंख्या संदेशवहन क्षेत्रात असुन तीची टक्केवारी 8 आहे.

 _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4

उदा. 4  विविध पीकांचे अंदोज उत्पादन (दशलक्ष टनात)

 

पिके	उत्पादन दशलक्ष टनात
तृणधान्य	95.98
डाळी	43.68
तेलबिया	18.24
कापूस	32.48
इतर पिके	33
	223.38

बारावी भूगोल विषयाच्या संदर्भातील काही महत्वाच्या मुद्दयांचे व्हिडीओ खालील लिंकवर क्लिक करुन पहा.

 

1 ) बारावी भूगोल सराव प्रश्नसंचातील योग्य पर्याय निवडून विधाने पूर्ण करा

                     https://youtu.be/dfCtcZRaAS8

बारावी भूगोल सराव प्रश्नसंचातील अचूक सहसंबंध ओळखा Identify the exact correlation between the Twelfth Geography Practice Questionnaire

                         https://youtu.be/FbKA5p0OZkQ

 

2) बारावी भूगोल सरावप्रश्न संचातील अचूक सहसंबंध ओळखुन साखळी पूर्ण करा चे उत्तरे

                          https://youtu.be/tBnCdVUJJec

3) बारावी प्रात्यक्षिक भूगोल प्रश्नपत्रिका नमुना आराखडा, अंतर्गत मुल्यमापन व गुणदाण

                             https://youtu.be/15M2--84Wes
 

4) बारावी भूगोल प्रात्यक्षिक 04 विदा विश्लेषण: गुणानुक्रम सहसंबंध

                        https://youtu.be/SlPxwutolcs
 

5) बारावी भूगोल प्रात्यक्षिक 08 स्थलनिर्देशक नकाशाचे विश्लेषण :  मानवी वस्ती

                       https://youtu.be/kTQSw8hkrAU

प्रात्यक्षिक क्र 0‍5 विदा सादरीकरण : विभाजित वर्तुळ काढणे

 

उद्देश- दिलेली सांख्यिकीय माहीती विभाजित वर्तुळाव्दारे दर्शविणे

उद्दिष्टे-  1) नकाशामध्ये विविध प्रकारची आकडेवारी व त्यांचे उपघटक दर्शविण्यासाठी विभाजित वर्तुळाचा उपयोग केला जातो.

2) आकृतीवरुन सांख्यिकीय माहितीचे सविस्तर वर्णन करणे.

3) विभाजित वर्तुळात दर्शविलेल्या विदेचे विश्लेषण करणे......

  

 

 

 

 

उदा. 1) खालील सांख्यिय माहिती विभाजित वर्तुळाच्या साहाय्याने दर्शवा.

अक्र	रस्त्यांचा प्रकार	रस्ते बांधणी (किमी)
1	राष्ट्रीय महामार्ग	2970
2	राज्य महामार्ग	30548
3	प्रमुख जिल्हा मार्ग	37234
4	इतर जिल्हा मार्ग	36403
5	ग्रामीण रस्ते	76602

 

 

 

 

निष्कर्ष- प्रस्तृत विदेत ग्रामीण रस्त्यांचे बांधणीचे प्रमाण सर्वात जास्त म्हणजेच 150 अंश (76602 कि.मी. ) आहे. तर सर्वात कमी रस्ते बांधणी राष्ट्रीय महामार्गांची 2970 इतकी असुन त्याचे विभाजित वर्तूळातील मूल्य 5.82 अंश आहे. तर राज्य महामार्ग यांची बांधणी 30548 किमी असुन त्यांचे विभाजित वर्तुळातील अंशात्मकमुल्य हे  59.85 आहे. विदेत प्रमुख जिल्हामार्ग व इतर जिल्हामार्गाची अंशात्मक विभागणी अनुक्रमे 72.95 व 71.32 अंश असल्याचे लक्षात येत आहे.

 

 

__________________________________________________________________________________________

 

 उदा. 2) एका प्रदेशातीलकिती पर्यटक विविध गंतव्यस्थांनाना गेले याचे वितरण खालील माहिती दाखवते. दिलेल्या विदेला विभाजित वर्तुळाव्दारे दाखवा आणि विदेचे विश्लेषण करा.

 

 

गतव्य स्थान	पर्यटकांची संख्या
अभयअरण्ये व प्राणीसंग्रालय	300
ऐतिहासिक स्मारके	200
थीम पार्क	350
संग्रालये आणि कलादालने	150
नदयांचे आणि समुद्र किनारे	250
	1250

  

 

 

 निष्कर्ष- प्रस्तृत विदेवरुन असे लक्षात येते की सर्वात जास्त (350) पर्यटकांनी हे थीमपार्क स्थळांना भेटी दिलेल्या आहेत. त्याचे विभाजित वर्तुळातील अंशात्मक मूल्य 101 अंश आहे.  तर अभयअरण्ये व प्राणी संग्रलायांना 300 पर्यटकांनी  (86 अंश ) भेटी दिलेल्या आहेत. ऐतिहासिक स्मारके व सग्रालये आणि कलादालने यांना 58 अंश व 43 अंश पर्यटकांनी भेटी दिलेल्या असुन नदयांचे व समुद्रकिनारे यांना 250 (72अंश) पर्यटकांनी भेटी दिलेल्या आहेत.

 

 

 ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________

 

 

उदा. 3) खालील विदा शहरामधील भूमी उपयोजनाचे वर्गीकरण दर्शविते. विभाजित वर्तुळाच्या सहाय्याने दिलेल्या विदेचे सादरीकरण करा. विदेचे विश्लेषण करा. 

भूमी उपयोजन	भूमीची टक्केवारी
निवासी	52
व्यावसासिक	15
औदयोगिक	8
शेती	2
मोकळी जागा	5
संमिश्र	18
एकूण	100

 

 

 

 

 

 

  

निष्कर्ष- प्रस्तृत विदेवरुन शहरात सर्वात जास्त भूमीचे उपयोजन निवासी भागासाठी 52% झाले असल्याचे आढळून येत आहे.  तसेच व्यावसासिक व औदयोगिक कामांसाठी भूमीचे उपयोजन 15% व 8% असुन त्याचे विभाजित वर्तुळातील अंशात्मक मुल्य हे 54 व 29 आहे. शहरातील सर्वात कमी भूमीचा वापर हा शेतीसाठी असुन त्यांची टक्केवारी 2 आहे व विभाजित वर्तुळात त्याचे अंशात्मक मुल्य हे 7 आहे. शहरातील मोकळी जागा व संमिश्र भूमी उपयोजनाची टक्केवारी 5 व 18 असुन त्यांचे विभाजित वर्तुळातील अंशत्मक मूल्य अहे 18 व 65 आहे.

_______________________________________________________________________________________________________________________

उदा. 4. एका प्रदेशात विविध प्राकृतिक भूरूपांनी किती भूमी व्यापली आहे, याची माहिती पुढील कोष्टकात दिली आहे. विभाजित वर्तुळाच्या मदतीने विदा दर्शवा आणि विश्लेषण करा.

प्राकृतिक भूरुपे	भूमी %
डोंगर	10
मैदाने	40
पठार	30
अति उंच पर्वत	20
एकुण	100

 

निष्कर्ष- प्रस्तृत प्रदेशात सर्वात जास्त मैदान हे भूरूप असून, त्या खालोखाल पठार हे भूरूप आहे. तर डोंगर हे भूरूप 10% असून अतिउंच पर्वतांची टक्केवारी 20 आहे. 

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

उदा क्र 5 खालील विदेसाठी विभाजित वर्तुळ काढा व आपले निष्कर्ष लिहा.

भारताची विविध देश प्रदेशात होणारी निर्यात. (टक्केवारी)

देश - प्रदेश	निर्यातीची टक्केवारी
युरोपियन संघ	22.3
अमेरीकेची संयुक्त संस्थाने आणि कॅनडा	20.1
ओपेक	15
आफ्र‍िकी देश	4.5
आग्नेय आशियाचे देश	28.9
कॅरेबियन देश	2.2
इतर	7

  

निष्कर्ष- भारताची सर्वात जास्त्‍ निर्यात ही आग्नेय आशियायी देशांसोबत आहे. तर  युरोपियन संघ देशाशी 22.3%  आढळून येत आहे. तर अमेरिकेची संयुक्त सं. आणि कॅनडा यांच्य 20.1 %निर्यात आहे. ओपेक राष्ट्रांसोबत 21% ,आफ्रिकी देश 4.5%, कॅरेबीयन देश 2.2% निर्यात भारताची वरील विभाजीत वर्तुळात आढळुन येत आहे.  इतर देशांसोबत 7% निर्यात असल्याचे ही लक्षात येते. 

खालील लिंकचा वापर करुन विविध व्हिडीओ पहा

1 प्रात्यक्षिक क्र 08 स्थलनिर्देशक नकाशाचे विश्लेषण सर्व प्रश्नांची उत्तरे. 

https://youtu.be/kTQSw8hkrAU

2 प्रात्यक्षिक क्र 4 विदा विश्लेषण गुणानुक्रम सहसंबंध

https://youtu.be/SlPxwutolcs

3 बारावी प्रात्यक्षिक नमुना प्रश्नपत्रिका- प्रश्नपत्रिका आराखडा, मुल्यमापन योजना व अंतर्गत गुण विभागणी

https://youtu.be/15M2--84Wes